Każdego tygdnia do Instytutu Ordo Iuris wpływa co najmniej kilkanaście zapytań dotyczących obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko Covid-19 – ich legalności, możliwości egzekwowania obowiązku szczepienia przez pracodawcę bądź uczelnię, możliwych konsekwencji związanych z jego niewypełnieniem oraz istnienia dopuszczalnych prawem wyłączeń od obowiązku szczepień przeciwko Covid-19.
W związku z takich licznymi wątpliwościami, Instytut Ordo Iuris przygotował poradnik „Między ochroną zdrowia publicznego a dobrowolnością”, który pozwoli Państwu pogłębić wiedzę z zakresu wolności, praw i obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów prawa.
Choć stan epidemii wprowadzony w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 na terenie Polski trwa od 20 marca 2020 roku, władze wciąż nie wypracowały jednolitej strategii walki z chorobą, która obejmowałaby kompleksowe rozwiązania prawne oparte na rzetelnych badaniach naukowych.
Podstawowym narzędziem walki z epidemią, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 roku w sprawie metody zapobiegania Covid-19 ( Dz. U. z 2021 r., poz.10) jest wykonywanie szczepień ochronnych.
Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko chorobie Covid-19 od początku budzi wiele kontrowersji w dyskursie publicznym.
Zwolennicy wskazują, że jest to najskuteczniejsza metoda walki z Covid-19, która to choroba niesie za sobą poważne zagrożenie zdrowia i życia, szczególnie w grupach ryzyka.
Przeciwnicy szczepień wskazują zaś, że szczepionki przeciwko Covid-19 nie zostały gruntownie przebadane w zakresie długoterminowych skutków ich stosowania. Ponadto badania naukowe i doświadczenia okresu pandemii potwierdziły, że szczepionki nie chronią przed zakażeniem i nie przerywają transmisji wirusa SARS-CoV-2.
Szczepionki przeciwko Covid-19 aktualnie wciąż pozostają produktem warunkowo dopuszczonym do obrotu.
Na podstawie dostępnych Charakterystyk Produktów Leczniczych (ChPL) można stwierdzić, że produkty te zostały dopuszczone do obrotu „zgodnie z procedurą tak zwanego dopuszczenia warunkowego. Oznacza to, że oczekiwane są dalsze dowody świadczące o korzyści ze stosowania produktu leczniczego” oraz że korzyści ze stosowania preparatów nie zostały jeszcze gruntowanie udowodnione, a badania w tym zakresie nadal trwają.
Z oficjalnych informacji dostępnych na stronie Europejskiej Agencji Leków (EMA – European Medicines Agency) również wynika, że kwestie bezpieczeństwa stosowania szczepionek są również nadal przedmiotem badania i oceny przez EMA.
Rozporządzeniem z dnia 22 grudnia 2021 r. Minister Zdrowia zmienił rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii wprowadzając obowiązek szczepień ochronnych przeciwko COVID-19, któremu podlegają osoby wykonujące zawód medyczny, realizujące usługi farmaceutyczne oraz studenci kierunków medycznych.
Podstawą prawną dla obowiązku szczepień ochronnych medyków jest §12a rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii.
Wprowadzona regulacja nakłada obowiązek zaszczepienia się przeciwko COVID-19 do dnia 1 marca 2022 roku.
Przeciwwskazania medyczne w zakresie stanu zdrowia do przyjęcia szczepionki przeciwko Covid-19 zwalniają z obowiązku wykonania szczepienia.
W przypadku osób, które uzyskały pozytywny wynik testu diagnostycznego w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 obowiązek szczepień aktualizuje się dopiero z upływem 6 miesięcy od daty pozytywnego wyniku testu.
Obowiązek szczepień ochronnych przeciwko Covid-19 adresowany jest do:
osób świadczących pracę w podmiotach wykonujących działalność leczniczą
osób świadczących pracę w aptekach
studentów przygotowujących się do wykonywania zawodu lekarza, dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, diagnosty laboratoryjnego, położnej, fizjoterapeuty oraz ratownika medycznego
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii nie wprowadza żadnych kar za niewypełnienie obowiązku szczepień ochronnych przeciwko Covid-19.
Możliwe jest nałożenie kary pieniężnej przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego za niewykonanie obowiązku szczepień, jednakże decyzja ta podlega zaskarżeniu do organu nadrzędnego, a w wypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia może być uchylona w trybie skargi złożonej do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
BRAK OBOWIĄZKU REAKCJI ZE STRONY PRACODAWCY
Wprowadzone regulacje nie nakładają na pracodawców obowiązku zwolnienia pracownika, który nie podda się szczepieniom ochronnym, przeniesienia go na inne stanowisko czy udzielenia przymusowego urlopu bezpłatnego
Zgodnie z rozporządzeniem pracodawca nie ma nawet obowiązku weryfikować, czy pracownik się zaszczepił. Działania pracodawcy w tym zakresie są całkowicie dobrowolne.
Niepoddanie się szczepieniom przeciwko Covid-19 nie może uzasadniać zmiany organizacji pracy pracownika.
Działania represyjne podjęte przez pracodawcę w związku z brakiem zaszczepienia pracownika mogą zostać uznane za zakazaną dyskryminację.
Pracodawca nie jest obowiązany do podejmowania jakichkolwiek czynności dyscyplinujących pracowników w zakresie poddania się szczepieniom ochronnym przeciwko Covid-19.
Pracodawca nie może żądać od pracownika oświadczenia o zobowiązaniu do przyjęcia szczepionki przeciwko Covid-19 do określonego terminu.
Brak złożenia oświadczenia o zobowiązaniu do szczepienia, jak i niewypełnienie obowiązku szczepień nie stanowi podstawy do rozwiązania umowy o pracę.
Zaszczepienie przeciwko Covid-19 nie może stanowić podstawy wystawionej pracownikowi oceny okresowej czy decyzji o przyznaniu mu premii.
SYTUACJA PRAWNA STUDENTÓW KIERUNKÓW PRZYGOTOWUJĄCYCH SIĘ DO WYKONYWANIA ZAWODU MEDYCZNEGO
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii nie przewiduje możliwości egzekwowania tego obowiązku przez władze uczelni, ani wiązania żadnych konsekwencji z przyjęciem szczepionki przez słuchacza.
Uzależnienie dopuszczenia studenta do zajęć bądź praktyk od faktu jego zaszczepienia przeciwko Covid-19 stanowi ograniczenie jego konstytucyjnego prawa do nauki.
Należy wyraźnie odróżnić kwestie prawa do wykonywania zawodu oraz prawa do nauki (których nie dotyka materia rozporządzenia) od możliwych konsekwencji niewypełnienia obowiązku szczepień przeciwko COVID-19
ODMOWA PODDANIA SIĘ SZCZEPIENIU
Obowiązek szczepień ochronnych przeciwko Covid-19 może budzić sprzeciw sumienia ze względu na przekonania naukowe, religijne lub moralne.
Klauzula sumienia może być podstawą odmowy dokonania kwalifikacji do szczepienia przez lekarza, i wykonania szczepienia przez pielęgniarkę.
Pacjent może odmówić poddania się szczepieniu przeciwko Covid-19, powołując się na przepis art. 16 ustawy o prawach pacjenta.
Pacjent może odmówić poddania się szczepieniu przeciwko Covid-19, powołując się na przepis art. 16 ustawy o prawach pacjenta.
Rozporządzenie o wprowadzeniu na obszarze RP stanu epidemii w art. 12b wskazuje, że obowiązek szczepień ochronnych medyków przeciwko Covid-19 stosuje się u osób, które nie mają przeciwwskazań do szczepienia w zakresie ich stanu zdrowia.
O kwalifikacji pacjenta do szczepienia każdorazowo decyduje lekarz, który w razie powzięcia wątpliwości do możliwości wykluczenia negatywnych następstw przyjęcia szczepionki ze względu na stan zdrowia, może skierować pacjenta do konsultacji specjalistycznej lub odroczyć obowiązek szczepień
Przeciwwskazaniem do przyjęcia szczepienia przeciwko Covid-19 jest:
- aktywna ostra choroba przebiegająca z wysoką gorączką,
- reakcja anafilaktyczna po przyjęciu szczepionki przeciwko Covid-19
- ciężka reakcja alergiczna na substancję czynną lub inny składnik szczepionki
- potwierdzona zakrzepica z małopłytkowością w wywiadzie po szczepieniu jakąkolwiek szczepionką przeciwko Covid-19 (w odniesieniu do szczepionek firm Johnson & Johnson i AstraZeneca)
- występujące w przeszłości epizody przesiąkania włosienniczek (w odniesieniu do szczepionek firm Johnson & Johnson i AstraZeneca).
Podstawę do odroczenia obowiązku szczepień przeciwko Covid – 19 stanowi ciąża i karmienie piersią ze względu na zalecenia podane przez producentów szczepionek w Charakterystyce Produktu Leczniczego
Przebycie choroby Covid-19 i potwierdzenie tej okoliczności pozytywnym wynikiem testu diagnostycznego powoduje, że obowiązek wykonania szczepienia ochronnego przeciwko Covid-19 aktualizuje się dopiero z upływem 6 miesięcy od uzyskania pozytywnego wyniku testu na Covid-19.
Instytut Ordo Iuris przygotował również analizę dotyczącą uprawnień i obowiązków pracodawców w związku z wprowadzeniem obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko Covid-19 w sektorze służby zdrowia.
Ministerstwo Zdrowia wydało oświadczenie w formie komunikatu medialnego co do kroków, jakie powinni powziąć pracodawcy w związku z wprowadzeniem obowiązkowych szczepień ochronnych personelu medycznego.
Przedstawione uzasadnienie prawne może budzić wątpliwości, które zostaną rozstrzygnięte dopiero wówczas, gdy wykształci się w tym przedmiocie linia orzecznicza.
Obawy pracodawców o ewentualne roszczenia odszkodowawcze pacjentów zakażonych Sars-CoV-2, wywodzone z faktu udzielania im świadczeń medycznych przez osoby, które nie przyjęły szczepienia przeciwko Covid-19 wydają się być bezpodstawne.
PUBLIKACJI PORADNIKA TOWARZYSZYŁ BRIEFING PRASOWY, Z KTÓRYM MOŻNA SIĘ ZAPOZNAĆ PONIŻEJ:
Instytut Ordo Iuris stosownie do swoich możliwości będzie oferował nieodpłatną pomoc prawną osobom, które doświadczą w miejscu pracy negatywnych konsekwencji ze względu na brak realizacji obowiązku szczepień przeciwko COVID-19.
